Typy postaw człowieka wobec problemu istnienia i poznania Boga

TYPY POSTAW CZŁOWIEKA WOBEC PROBLEMU ISTNIENIA I POZNANIA BOGA

Problem istnienia Boga nurtuje ludzi od wieków. Ze względu na swoją wyjątkową specyfikę nigdy nie doczekał się jednoznacznego rozstrzygnięcia, a w ciągu kolejnych stuleci pojawiło się wiele doktryn próbujących odpowiedzieć na pytanie o to, czy istnieje byt nadprzyrodzony. Wśród nich najważniejszymi okazały się : teizm, ateizm, panteizm, agnostycyzm, irracjonalizm filozoficzny, fideizm, religijny sentymentalizm oraz intuicjonizm.

Teizm to doktryna filozoficzna i religijna traktująca Boga jako najwyższą istotę, która stworzyła świat z niczego. Według teizmu Bóg jest najwyższym rozumem i wolą, dawcą porządku we wszechświecie i przyczyną sprawczą świata.

Przeciwstawną do teizmu doktryną jest ateizm, który neguje istnienie jakiegokolwiek bytu nadprzyrodzonego. Według ateistów materialny świat jest jedynym istniejącym światem, tworzonym przez samą przyrodę i modyfikowanym przez działalność ludzką.

Panteizm to z kolei pogląd filozoficzny uznający tylko jeden rodzaj rzeczywistości utożsamianej z Bogiem: Bóg jest przyczyną sprawczą świata, a jednocześnie jego tworzywem. Mówiąc prościej: Bóg jest we wszystkim, co człowieka otacza i w nim samym. Wyznawcy panteizmu życie religijne typowe dla teistów zastępują odczuciem bliskości boskiej egzystencji.

Agnostycyzm kwestionuje możliwość racjonalnego poznania Boga. Odwołując się do empiryzmu i sensualizmu agnostycy negują wartość naukową innych rodzajów poznania. Na pytanie o to, czy Bóg istnieje, agnostycy odpowiadają: odpowiedź na to pytanie nie jest możliwa. Najbardziej znanym ruchem agnostycznym była szkoła empiryków angielskich, której głównymi przedstawicielami byli Thomas Hobbes i David Hume.

Irracjonalizm filozoficzny uznaje możliwość poznania Boga jedynie na drodze pozaintelektualnej poprzez intuicję i uczucie. Irracjonaliści wyrażają nieufność wobec intelektu i argumentacji spekulatywnych uznając je za niedoskonałe i niepełne narzędzia poznania.

Fideiści podkreślają, iż rozum ludzki jest niezdolny do poznania Boga, dlatego też poznanie sił nadprzyrodzonych możliwe jest jedynie poprzez wiarę opartą na Objawieniu. Fideizm był dominującym poglądem w początkach chrześcijaństwa.

Religijny sentymentalizm zakłada, że Boga można poznać wyłącznie przez osobiste przeżycia emocjonalne, natomiast intuicjonizm jest doktryną uznającą, iż Bóg jest tożsamy z dobrem, dlatego człowiek intuicyjnie poznając dobro tym samym poznaje Boga.

Powyżej wymieniono tylko najpowszechniej występujące typy postaw wobec problemu istnienia i poznania Boga. Jak widać pytanie o to, czy Bóg istnieje, może mieć o wiele więcej odpowiedzi niż tylko przeczącą i twierdzącą.